Gemelde prikken

Het aantal gemelde prikken wordt dagelijks handmatig bijgewerkt op basis van data van de GGD’en en het LNAZ. Deze data zijn op dit moment nog niet beschikbaar als open data.

Berekend aantal prikken

De cijfers van het aantal gemelde prikken zijn niet compleet, omdat de registratiesystemen van de zorginstellingen en huisartsenpraktijken nog niet gekoppeld zijn aan het centrale registratiesysteem van het RIVM (CIMS). Handmatig bijwerken is vanwege het grote aantal instellingen en huisartsenpraktijken niet haalbaar. Daardoor is onbekend hoeveel prikken er precies zijn gezet in instellingen en huisartsenpraktijken. Om toch een zo goed mogelijk beeld te geven van het aantal gezette prikken, toont het dashboard vanaf 31 januari 2021 tijdelijk een berekening van het RIVM van hoeveel prikken er zijn gezet. Op de website van het RIVM staat een toelichting op de berekening.

Wanneer de rapportage van het aantal gezette prikken is geautomatiseerd, zal het dashboard overschakelen op data uit CIMS. Op het moment dat deze aanpassing van werkwijze wordt doorgevoerd, kan dat een plotselinge verandering in de cijfers opleveren, net als bij de wijziging op 31 januari 2021.

Aantal gevaccineerden

Het dashboard toont op dit moment het aantal gezette prikken. Tot 27 januari 2021 was het aantal gezette prikken gelijk aan het aantal personen dat een eerste prik heeft gehad. Mensen hebben twee prikken nodig. Vanaf 27 januari 2021 krijgen de eerste gevaccineerden hun tweede prik. Het aantal gezette prikken is vanaf dat moment hoger dan het aantal mensen dat een prik heeft gehad. Zodra er geautomatiseerde cijfers beschikbaar zijn over het aantal volledig gevaccineerde personen, zullen deze op het dashboard worden getoond.

Leveringen

Gegevens over de leveringen van vaccins zijn afkomstig van het RIVM. Het dashboard toont hoeveel vaccins in totaal geleverd én gecontroleerd zijn. Op nieuwe leveringen worden standaard eerst een aantal controles uitgevoerd. Daarna zijn de vaccins beschikbaar voor toediening. Het dashboard toont dus alleen cijfers over beschikbare vaccins en niet over vaccins die al wel geleverd maar nog niet gecontroleerd zijn.

Het RIVM en andere instanties delen ook aantallen geleverde vaccins voordat ze gecontroleerd zijn. Deze aantallen geleverde vaccins liggen hoger dan de aantallen die op het dashboard staan.

Vaccinatiebereidheid

De cijfers over vaccinatiebereidheid komen uit het gedragsonderzoek van het RIVM. Daarin wordt gevraagd of mensen zelf een prik willen krijgen tegen corona. Het RIVM levert deze cijfers aan als open data. In de RIVM Data Catalogus staat de beschrijving van deze dataset.

• Bekijk hier de open data van het RIVM over de vaccinatiebereidheid
• Bekijk hier de beschrijving van de dataset van het RIVM over de vaccinatiebereidheid

Er zijn ook andere terugkerende onderzoeken die de vaccinatiebereidheid meten, bijvoorbeeld het onderzoek van I&O research en het onderzoek van Ipsos. Het RIVM doet ook nog een ander onderzoek (WP3) dat de vaccinatiebereidheid meet, maar dit onderzoek wordt minder vaak uitgevoerd.

De uitkomsten van de onderzoeken kunnen verschillen. Dit komt onder andere doordat het RIVM in het gedragsonderzoek alleen de mensen meetelt die duidelijk ‘ja’ antwoorden op de vraag of ze een prik willen krijgen, terwijl andere onderzoeken ook alle mensen meetellen die ‘waarschijnlijk wel’ een prik willen. Ook kan de datum van het onderzoek invloed hebben op de vaccinatiebereidheid, omdat de vaccinatiebereidheid verandert over tijd.

Het aantal positief geteste mensen wordt dagelijks gepubliceerd als open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Het gaat om het aantal positief geteste mensen die aan het RIVM gemeld zijn in de afgelopen 24 uur, tot 10.00 op de dag van publicatie van het cijfer. De datum die gebruikt wordt, is de datum van melding door de GGD bij het RIVM. Dat is dus niet hetzelfde als de datum waarop mensen zijn getest.

Artsen en laboratoria moeten besmettingen met infectieziekten melden bij de GGD. Er worden echter ook tests afgenomen door particuliere organisaties en door individuen. De uitslagen hiervan worden niet altijd bij de GGD gemeld of de melding telt niet mee omdat de test die gebruikt is niet voldoet aan de normen van het RIVM. Het (dagelijks) aantal besmettingen dat we op het dashboard weergeven geeft dus geen compleet beeld. Daar moet rekening mee gehouden worden bij het interpreteren van dit cijfer.

Het doorgeven van cijfers is deels mensenwerk. Het komt voor dat op het moment dat het RIVM de balans opmaakt over het laatste etmaal nog niet alle besmettingen goed zijn doorgegeven door de GGD’en. Ontbrekende meldingen worden dan later alsnog doorgegeven. Het ontbreken van meldingen of het vertraagd doorgeven van meldingen kan het dagelijkse beeld vertekenen. Het voortschrijdende gemiddelde filtert dit soort fluctuaties eruit en geeft daarom vaak een beter beeld.

Het RIVM kan ook met terugwerkende kracht correcties uitvoeren op eerder gepubliceerde cijfers. Deze correcties komen dan in het open databestand te staan en worden overgenomen door het dashboard. Het databestand registreert op niveau van veiligheidsregio en gemeente. Om tot landelijke gegevens te komen tellen we alle meldingen bij elkaar op. In het aanleverbestand wordt voor sommige meldingen de gemeente en/of veiligheidsregio niet vermeld, omdat die gegevens ontbreken. Die kunnen dan niet op dat niveau worden getoond, maar wel op landelijk niveau.

We berekenen op basis van de absolute aantallen het relatieve aantal positief geteste mensen naar rato van het aantal inwoners. Dit doen we door het aantal positief geteste mensen te delen door het aantal inwoners van Nederland of de desbetreffende veiligheidsregio of gemeente. We geven dit weer als het aantal positief geteste personen per 100.000 inwoners. Het aantal inwoners landelijk, per veiligheidsregio en per gemeente wordt gebaseerd op deze CBS-indeling.

De leeftijdsverdeling wordt bepaald op basis van een ander open data bestand van het RIVM. Dit omdat in het gemeentelijke bestand geen leeftijden worden geregistreerd. Er kunnen daarom kleine verschillen ontstaan tussen de tabel zoals weergegeven in de 'wekelijks update epidemiologische situatie COVID-19 in Nederland' op de website van het RIVM en zoals weergeven op het dashboard. De getoonde leeftijdsverdeling in het aantal positief geteste personen betreffen alleen de gevallen die gemeld zijn sinds de één na laatste update van het dashboard. De bevolkingsgrootte per leeftijdsgroep wordt bepaald aan de hand van deze CBS-indeling.

De signaalwaarde voor het aantal positief geteste mensen bedraagt 7 op de 100.000 inwoners. Dit betekent dat vanaf deze waarde mogelijk het aantal besmettingen te hard oploopt om het virus in de hand te houden. Deze waarde wordt bijvoorbeeld ook in Duitsland gehanteerd. Een signaalwaarde functioneert als een ‘alarmbel’ om met urgentie naar de situatie te kijken.

De gegevens over de GGD teststraten worden dagelijks als open data gepubliceerd door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Voor het berekenen van het percentage positief geteste mensen wordt alleen gekeken naar de tests die via de GGD plaatsvinden en waarvan de testuitslag bekend is. We bereken het zevendaags gemiddelde van de testuitslagen van tests die zijn afgenomen tot en met twee dagen geleden. Tests die daarna zijn afgenomen, worden niet meegenomen in de berekening omdat het tijd kost voordat de uitslag van een test binnen is. Zo weten we dat de meeste testuitslagen binnen zijn en het percentage positieve tests de verhouding juist weergeeft.

Het aantal besmettelijke mensen wordt wekelijks (op dinsdag) beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Als iemand het nieuwe coronavirus oploopt, is deze persoon een tijd lang besmettelijk voor anderen. Hoe lang dit duurt, verschilt van persoon tot persoon. De schatting van het totale aantal besmettelijke personen gaat gepaard met onzekerheid. Het exacte aantal besmettingen is onbekend, maar we kunnen wel berekenen tussen welke waarden het zich waarschijnlijk bevindt. Zie ook de toelichting van het RIVM. Voor het aantal besmettelijke mensen is geen signaalwaarde beschikbaar omdat dit aantal een inschatting is gebaseerd op een berekening.

Tussen 1 juni en 13 oktober werd dit cijfer berekend op basis van de data uit de eerste ronde van het Pienter Corona onderzoek, het aantal ziekenhuisopnames en het aantal positieve testen. Vanaf 13 oktober wordt dit cijfer berekend op basis van de data uit de tweede ronde van het Pienter Corona onderzoek en het aantal ziekenhuisopnames. In de tweede ronde van het Pienter Corona onderzoek is een grotere groep mensen op een besmetting met het virus onderzocht. Ook is er meer inzicht gekregen of en hoe besmettelijk COVID-19-patienten zijn.

Het reproductiegetal (de ‘R’) geeft het gemiddeld aantal mensen dat besmet wordt door een persoon met COVID-19. Het reproductiegetal wordt wekelijks (op dinsdag) beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Het reproductiegetal (R) is geen exacte waarde, maar een betrouwbare schatting.

Voor de schatting van dit reproductiegetal gebruikt het RIVM het aantal gemelde positieve COVID-19 testuitslagen per dag. Voor een groot deel van de gemelde gevallen is de eerste ziektedag bekend, in andere gevallen wordt deze geschat. Door het aantal COVID-19 gevallen per datum van eerste ziektedag weer te geven is direct te zien of het aantal infecties toeneemt, piekt of afneemt. Voor de berekening van het reproductiegetal is het ook nodig te weten wat de tijdsduur is tussen de eerste ziektedag van een COVID-19 geval en de eerste ziektedag van zijn of haar besmetter. Deze tijdsduur is gemiddeld 4 dagen, berekend op basis van COVID-19 meldingen aan de GGD. Met deze informatie wordt vervolgens de waarde van het reproductiegetal berekend.

Het Coronadashboard geeft als meest actuele waarde de R weer van minimaal twee weken geleden. Schattingen van het reproductiegetal R recenter dan 14 dagen geleden kunnen een indicator zijn voor de uiteindelijke waarde, maar zijn niet betrouwbaar als voorspeller. De betrouwbaarheid van de schatting wordt kleiner voor recentere dagen, omdat de meldingen voor recente dagen nog niet volledig gerapporteerd zijn en de aantallen meldingen voor toekomstige dagen nog niet bekend kunnen zijn.

Tot 12 juni werd het reproductiegetal berekend op basis van COVID-19 ziekenhuisopnames omdat er tot dan toe minder getest werd. Tot 3 november liet de tabel voor de laatste twee weken geen waarde voor R zien maar werd wel de boven- en ondergrens geprojecteerd in een soort ‘pluim’. Met ingang van 3 november is deze ‘pluim’ niet meer zichtbaar op het dashboard.

Deze gegevens worden dagelijks aangeleverd als open data door het RIVM. Zie hier een beschrijving van deze dataset. Het gaat om het aantal overleden COVID-19 patiënten dat gemeld is aan het RIVM in de afgelopen 24 uur. De datum die u ziet , is de datum van melding door de GGD bij het RIVM. Dat is dus niet hetzelfde als de datum waarop mensen zijn overleden. Het werkelijke aantal overleden COVID-19 patiënten is hoger dan het aantal overleden personen gemeld door het RIVM , omdat er geen meldingsplicht geldt voor overlijden aan COVID-19.

De grafiek met de leeftijdsverdeling op landelijk niveau is gebaseerd op een ander open databestand van het RIVM. Zie hier een beschrijving van deze dataset. Hierin wordt iedereen onder de 50 jaar in dezelfde leeftijdsgroep geplaatst, omdat die gegevens vanwege de kleine aantallen (in combinatie met de uitsplitsing van COVID-19-sterfte elders op het dashboard) herleidbaar zouden zijn tot individuen.

Dagelijks worden door het RIVM nieuwe ziekenhuisopnames beschikbaar gesteld als open data. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Deze cijfers zijn ongeacht op welke afdeling (de gewone ziekenhuisafdeling of de Intensive Care afdeling, kortweg IC) een patiënt als eerste wordt opgenomen in het ziekenhuis.* Het RIVM baseert zich op informatie die wordt verzameld door Stichting NICE (Nationale Intensive Care Evaluatie). De stichting is opgericht door de beroepsgroep van intensivisten en verzorgt de registratie van beschikbare data van IC-afdelingen. Aan het begin van de eerste golf is deze registratie uitgebreid om ook opnames op de verpleegafdelingen te registreren.

Het kan voorkomen dat ziekenhuisopnames later gemeld worden. Op het dashboard tonen we het aantal meldingen van één dag. Doordat er elke dag meldingen ontbreken én meldingen bijkomen van eerdere dagen, geeft dit cijfer toch een goed beeld van de dagelijkse ziekenhuisopnames.

Voorheen gebruikte het dashboard cijfers uit de Osiris database. De gegevens in Osiris zijn voornamelijk afkomstig van de GGD’en. Osiris kent inmiddels echter een aanzienlijke onderrapportage van ziekenhuisopnames doordat de GGD’en niet altijd meer informatie krijgen over ziekenhuisopnames van Covid-patiënten. Het bestand van NICE is completer, maar hanteert ook een ruimere definitie van ziekenhuisopname. Osiris neemt alleen de patiënten mee die vanwege COVID-19 in het ziekenhuis liggen, terwijl NICE ook ziekenhuisopnames rapporteert van patiënten met COVID-19, maar die om een andere reden in het ziekenhuis zijn opgenomen.

De bezetting van gewone ziekenhuisbedden is exclusief IC bedden en wordt als open data beschikbaar gesteld door het LCPS. Zie hier de beschrijving van deze dataset. De bedbezetting cijfers van vóór 1 juni kunnen onvolkomenheden bevatten.

Het LCPS verzamelt sinds oktober 2020 ook cijfers over nieuwe ziekenhuisopnames. Toch gebruiken we de cijfers van NICE, en niet van het LCPS. Dit doen we omdat de cijfers van het LCPS alleen op geaggregeerd niveau beschikbaar zijn. Ze geven bijvoorbeeld geen informatie over de leeftijd en het geslacht van patiënten. Dat maakt de cijfers van het LCPS te beperkt voor dit dashboard en onbruikbaar voor het RIVM.

Er zijn verschillen tussen de twee registratiesystemen doordat ze zich op verschillende zaken richten: de bedbezetting (capaciteit; LCPS) versus patiënten (NICE). Een toename van de bezetting zegt maar voor een deel iets over het aantal nieuwe patiënten. Zo is een bed bijvoorbeeld niet meteen beschikbaar als er een patiënt is ontslagen. Ook is het mogelijk dat één bed gedurende de dag door meerdere patiënten bezet wordt. Beide dataverzamelingen bevatten dus verschillende gegevens en dienen andere doelen. De cijfers zijn niet zonder meer uitwisselbaar.

*Het dashboard maakt sinds 17 december 2020 voor ziekenhuisopnames gebruik van deze dataset. Tot 26 januari 2021 werd bij dit cijfer vermeld dat dit het dagelijks aantal ziekenhuisopnames is exclusief IC-opnames. Dit klopte niet: in dit cijfer worden ook patiënten meegeteld die direct van buiten het ziekenhuis op de IC zijn opgenomen. Per 26 januari 2021 is de toelichting op de cijfers hierop aangepast.

Cijfers over nieuwe intensive care opnames zijn beschikbaar gesteld als open data door Stichting NICE. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Met deze data wordt het gemiddelde berekend van de afgelopen drie dagen, dus exclusief vandaag. Door de waarden van elke dag (gisteren, eergisteren en de dag daarvoor) bijeen te tellen, te delen door drie en de uitkomst hiervan af te ronden naar één cijfer achter de komma komen we tot het gemiddelde.

De bezetting van IC-bedden wordt verkregen via open data van het LCPS. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Daarin staan zowel het aantal IC-bedden bezet door COVID-19 patiënten, als het aantal IC-bedden bezet door overige patiënten. Het percentage IC-bedden met COVID-19 patiënten wordt berekend door het aantal IC-bedden bezet met COVID-19 patiënten, te delen door het totaal aantal bezette IC-bedden. De bedbezetting cijfers van vóór 1 juni zijn mogelijk minder betrouwbaar i.v.m. het opzetten van de registratie door het LCPS.

De informatie over verpleeghuiszorg wordt dagelijks beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. In de aangeleverde gegevens is soms de veiligheidsregio onbekend. Dit heeft als gevolg dat het totaal van de weergegeven cijfers op veiligheidsregio niveau, minder kan zijn dan wat er op landelijk niveau wordt getoond. Het aantal overleden verpleeghuisbewoners wordt getoond op basis van de datum van overlijden. De overlijdensdatum is echter niet altijd bekend. Als dit zo is, dan zijn die gevallen niet op het dashboard zichtbaar.

De manier waarop ingeschat wordt hoeveel verpleeghuisbewoners en verpleeghuislocaties zijn besmet met corona is verbeterd. Sinds 1 juli registreren de GGD’en bij iedere melding of een nieuw besmette persoon in een verpleeghuis woont. Tot eind september 2020 werd deze informatie echter niet benut en werden de aantallen via een andere methode geschat. Dit leidde tot een flinke overschatting van het aantal besmette verpleeghuislocaties. De cijfers op het dashboard geven daardoor vanaf 29 september - met terugwerkende kracht vanaf 1 juli - een veel beter beeld van het werkelijke aantal besmette personen en verpleeghuislocaties.

Oude definitie verpleeghuisbewoner: Iemand wordt als een verpleeghuisbewoner geteld wanneer deze volgens het centrale administratiesysteem (OSIRIS): Op basis van zijn postcode gekoppeld kan worden aan een bekende verpleeghuislocatie of woonzorgcentrum voor ouderen óf een setting (plaats waar de besmetting mogelijk heeft plaatsgevonden) ‘Verpleeghuis’ of een daaraan gerelateerde term heeft óf aan de hand van een andere term in het systeem in verband gebracht kan worden aan een verpleeghuis of woonzorgcentrum voor ouderen. Daarnaast moet de persoon

• ouder zijn dan 70 jaar én
• geen gezondheidsmedewerker zijn én
• geen beroep hebben.

Nieuwe definitie verpleeghuisbewoner: Sinds 1 juli vraagt de GGD voor iedere nieuw positief geteste persoon of dit een verpleeghuisbewoner of een bewoner van een woonzorgcentrum voor ouderen is. Deze informatie wordt gebruikt voor de nieuwe definitie. Iemand wordt als een verpleeghuisbewoner aangemerkt wanneer deze volgens de gegevens van OSIRIS

• Een bewoner is van een verpleeghuis of van een woonzorgcentrum voor ouderen.
• Indien het onbekend is of een persoon in een verpleeghuis of een woonzorgcentrum voor ouderen woont, wordt de oude definitie gebruikt.

Het totaal aantal verpleeghuislocaties per veiligheidsregio is door het RIVM aangeleverd. Eventuele verpleeghuizen met dezelfde postcode worden hierbij gerekend tot één verpleeghuislocatie. Dit is gedaan omdat het aantal besmette locaties ook met dezelfde logica wordt bepaald. Het totaal aantal verpleeghuislocaties per veiligheidsregio is nodig om het percentage besmette verpleeghuislocaties te berekenen. Voor het landelijke totaal aantal verpleeghuislocaties, worden de totalen van alle veiligheidsregio's bij elkaar opgeteld.

De informatie over gehandicaptenzorg wordt dagelijks beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset.

In de aangeleverde gegevens is soms de veiligheidsregio onbekend. Dit heeft als gevolg dat het totaal van de weergegeven cijfers op veiligheidsregio niveau minder kan zijn dan wat er op landelijk niveau wordt getoond. Het aantal overleden personen wordt getoond op basis van de datum van overlijden. De overlijdensdatum is echter niet altijd bekend. Als dit zo is, dan zijn die gevallen niet op het dashboard zichtbaar.

Met locaties worden de 2586 locaties bedoeld die volgens Zorgkaart Nederland bekend zijn als woning voor personen met een beperking in Nederland. Het totaal aantal locaties per veiligheidsregio is door het RIVM aangeleverd. Locaties met dezelfde postcode worden hierbij gerekend tot één locatie. Dit is gedaan omdat het aantal besmette locaties ook met dezelfde logica wordt bepaald. Het totaal aantal locaties per veiligheidsregio is nodig om het percentage besmette locaties te berekenen. Voor het landelijke totaal aantal locaties, worden de totalen van alle veiligheidsregio's bij elkaar opgeteld.

Voor de gehandicaptenzorg wordt net als bij de verpleeghuizen gebruik gemaakt van de registratie van de GGD’en. Sinds 1 juli vraagt de GGD voor iedere nieuw positief geteste persoon of dit een bewoner is van een gehandicapteninstelling. Iemand wordt als een bewoner van een gehandicapteninstelling aangemerkt wanneer deze volgens de gegevens van OSIRIS (de database die het RIVM hiervoor hanteert) blijkt dat het een bewoner is van een gehandicapteninstelling. Indien het onbekend is of een persoon in een instelling voor gehandicaptenzorg woont, wordt iemand meegeteld wanneer deze ‘gehandicaptenzorginstelling’ als locatie van de besmetting heeft en geen zorgmedewerker is, of op basis van de inhoud van vrije tekstvelden gelinkt kan worden aan een gehandicaptenzorginstelling en geen zorgmedewerker is.

De informatie over thuiswonende 70-plussers wordt dagelijks beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. In de aangeleverde gegevens is soms de veiligheidsregio onbekend. Dit heeft als gevolg dat het totaal van de weergegeven cijfers op veiligheidsregio niveau minder kan zijn dan wat er op landelijk niveau wordt getoond. Het aantal overleden personen wordt getoond op basis van de datum van overlijden. De overlijdensdatum is echter niet altijd bekend. Als de datum niet bekend is, dan zijn die gevallen niet op het dashboard zichtbaar.

Het RIVM baseert zich op testresultaten en sterfgevallen zoals door de GGD’ en bij het RIVM gemeld. Bij het melden van een positieve testuitslag door de GGD wordt (onder meer) geregistreerd hoe oud iemand is en of de persoon in een verpleeghuis of instelling voor gehandicaptenzorg woont. Het RIVM stelt het aantal (nieuwe) besmettingen van thuiswonenden van 70 jaar of ouder vast door het totaal aantal (nieuwe) besmettingen in de leeftijdsklasse 70 jaar of ouder vast te stellen en daarop in mindering te brengen het aantal besmettingen:

• Onder bewoners van een instelling
• Onder mensen die werkzaam zijn in de zorg
• Onder mensen die via hun adres gelinkt kunnen worden aan een verpleeghuis of een locatie voor gehandicaptenzorg
• Onder mensen die op basis van setting van besmetting of voorkomen in een vrij tekstveld gelinkt kunnen worden aan een verpleeghuis of gehandicaptenzorginstelling.

De groep thuiswonenden van 70 jaar is een diverse groep ten aanzien van de woonsituatie en gezondheidssituatie. Een groot deel van de 70-plussers is vitaal en heeft een goede gezondheid. Een ander deel heeft één of meerdere chronische aandoeningen of fysieke of cognitieve beperkingen en is minder vitaal. Op dit moment is het nog niet mogelijk op het dashboard een onderscheid aan te brengen tussen de besmettingen onder vitale en minder vitale thuiswonende ouderen omdat deze informatie niet standaard wordt vastgelegd wanneer een coronatest wordt afgenomen.

Het dashboard toont welk deel van de thuiswonende ouderen van 70 jaar of ouder die dag besmet is geraakt. Voor totaal aantal thuiswonende ouderen van 70 jaar is gebruik gemaakt van gegevens van het CBS over het aantal personen van 70 jaar dat in een particulier huishouden woont (StatLine - Huishoudens; personen naar geslacht, leeftijd en regio, 1 januari (cbs.nl). Het gaat in totaal om 2,3 mln. personen.

Welke cijfers laten we zien?

We laten op het coronadashboard het aantal coronavirusdeeltjes zien in het rioolwater. Dat doen we landelijk, regionaal en per gemeente. Het aantal virusdeeltjes is omgerekend naar 100.000 inwoners. Dit maakt het mogelijk om regio’s met elkaar te vergelijken.

Wat zeggen deze cijfers?

In rioolwater kun je ziekteverwekkers zoals het coronavirus meten doordat die met ontlasting via de wc in het rioolwater komen. Dit onderzoek laat zien hoeveel virusdeeltjes uit ontlasting van besmette personen in het rioolwater zitten. Rioolwateronderzoek kan op termijn helpen om vroeg in de gaten te krijgen of het coronavirus rondgaat in een gemeenschap, los van de standaard coronatests. Ook kunnen de testresultaten helpen om effecten van vaccinatie en immuniteit in kaart te brengen. Met dit onderzoek wordt ervaring opgedaan die in de toekomst van pas kan komen.

Hoe precies zijn de cijfers?

In het huidige onderzoek kunnen trends in aantallen virusdeeltjes worden gezien, zoals een stijging of daling. Er is meer onderzoek nodig om conclusies te trekken uit zulke trends.

In het afvalwater dat rioolwaterzuiveringsinstallaties verwerken zit onder andere ook regenwater. Bij het bepalen van het aantal virusdeeltjes wordt hier rekening mee gehouden.

Bij een meting kan het aantal virusdeeltjes in het rioolwater zo laag zijn, dat het niet gemeten wordt. Dan staat de meetwaarde op 0.

Waar komen de cijfers vandaan?

De rioolwatermetingen worden gedaan bij 315 rioolwaterzuiveringsinstallaties in het hele land en geven dus informatie voor heel Nederland. Vanuit de rioolwaterzuiveringsinstallaties gaan monsters van ongezuiverd rioolwater gekoeld naar het RIVM. Onderzoekers van het RIVM analyseren deze monsters en zoeken uit hoeveel coronavirusdeeltjes erin zitten. Voor elke locatie analyseren de onderzoekers minimaal eens per week rioolwater dat in 24 uur verzameld is. Per week kan het aantal succesvolle metingen variëren. In de open data staat per datum bij welke locaties met succes gemeten is.

• Bekijk hier de open data van het RIVM over rioolwater
• Bekijk hier de beschrijving van de dataset van het RIVM over rioolwater

Berekening cijfers

Het CBS heeft in samenwerking met de waterschappen het aantal aangesloten inwoners per rioolwaterzuiveringsinstallatie in kaart gebracht. Dit stelt het RIVM in staat om het aantal virusdeeltjes per 100.000 inwoners te berekenen.

Het weekgemiddelde wordt berekend door eerst per meetlocatie het gemiddelde van alle meetwaarden in die week te berekenen. Daarna wordt er op landelijk, veiligheidsregio en gemeenteniveau het weekgemiddelde berekend over alle bijbehorende meetlocaties. De weken lopen van maandag t/m zondag. Het gemiddelde voor een week wordt pas berekend in de daaropvolgende dinsdag. Dit gebeurt zo zodat de week compleet is afgerond, en zodat het RIVM genoeg tijd heeft om de monsters te ontvangen, analyseren en er verslag over uit te brengen. Let op: het kan voorkomen dat er na dinsdag alsnog gegevens bijkomen van de vorige week, of zelfs de weken daarvoor. Daarom worden de data uit het open databestand dagelijks opnieuw opgehaald en gebruikt voor het dashboard. De weekgemiddelden worden hierbij steeds opnieuw berekend. Eventuele aanpassingen op eerdere weken worden doorgevoerd. De meetwaarden per meetlocatie staan in de grafiek op het dashboard op de datum waarop de meting is uitgevoerd.

Bij het berekenen van de weekgemiddelden op landelijk, veiligheidsregio en gemeenteniveau wordt er rekening gehouden met het aantal aangesloten inwoners per meetlocatie. Daarnaast wordt rekening gehouden met welk deel van het rioolzuiveringsgebied in welke gemeenten en veiligheidsregio’s vallen. Mocht een locatie in een bepaalde week (nog) geen meting hebben, dan wordt die niet meegenomen in de berekening. De meetwaarden van locaties met meer inwoners tellen naar verhouding zwaarder mee. Het aantal inwoners per locatie is te vinden in deze tabel van het CBS. Ook staat in deze tabel per locatie de verhouding vanuit welke veiligheidsregio’s en gemeenten het rioolwater afkomstig is. Zie hieronder de exacte rekensom:

Weekgemiddelde op landelijk niveau:

• Deel het weekgemiddelde per locatie door 100.000.
• Vermenigvuldig dit met het aantal aangesloten inwoners per locatie.
• Tel al deze waarden van de verschillende locaties bij elkaar op.
• Deel dit door de som van alle aangesloten inwoners van de betreffende locaties.
• Vermenigvuldig het eindresultaat met 100.000.

Weekgemiddelde op veiligheidsregio niveau:

• Vermenigvuldig per locatie het aantal aangesloten inwoners met het aandeel dat bij de veiligheidsregio hoort. We noemen dit nu de waarde (X) van de locatie.
• Deel het weekgemiddelde per locatie door 100.000.
• Vermenigvuldig dit met (X).
• Tel al deze waarden van de verschillende locaties bij elkaar op.
• Deel dit door het gesommeerde totaal van alle (X) waarden van de betreffende locaties.
• Vermenigvuldig het eindresultaat met 100.000.

Weekgemiddelde gemeenteniveau:

• Vermenigvuldig per locatie het aantal aangesloten inwoners met het aandeel dat bij de gemeente hoort. We noemen dit nu de waarde (X) van de locatie.
• Deel het weekgemiddelde per locatie door 100.000.
• Vermenigvuldig dit met (X).
• Tel al deze waarden van de verschillende locaties bij elkaar op.
• Deel dit door het gesommeerde totaal van alle (X) waarden van de betreffende locaties.
• Vermenigvuldig het eindresultaat met 100.000.

Verandering bronnen

De cijfers over rioolwater worden beschikbaar gesteld via open data door het RIVM. Let op dat het formaat van dit bestand per 4 maart 2021 is vereenvoudigd.

• Bekijk hier de open data van het RIVM over rioolwater
• Bekijk hier de beschrijving van de dataset van het RIVM over rioolwater

Veranderingen berekeningen

In 2020 zijn twee meetlocaties opgeheven en de gebieden hiervan zijn overgenomen door twee andere locaties. In de week van 5 oktober is locatie Aalst door Zaltbommel overgenomen, en in de week van 7 december is locatie Lienden door Tiel overgenomen. Hierdoor wordt vóór deze weken met een verlaagd inwonersaantal gerekend voor locatie Zaltbommel en Tiel. Deze aantallen, en die van Aalst en Lienden, zijn te vinden in de 2020 versie van de tabel van het CBS.

Vanaf 4 maart 2021 worden op het dashboard ook van de gemeenten die geen eigen rioolwaterzuivering hebben de rioolmetingen weergegeven. Door de metingen van de rioolwaterzuiveringen te gebruiken waar deze gemeenten op aangesloten zijn, en met behulp van bevolkingscijfers van het CBS, kunnen we ook voor de gemeenten zonder eigen rioolwaterzuivering berekenen hoeveel virusdeeltjes er in het rioolwater zitten. En omdat de weergave per 100.000 inwoners is, zijn die cijfers vergelijkbaar met andere gemeenten. Deze nieuwe berekening leidt tot andere waarden op landelijk, regionaal en gemeenteniveau. Kijk onder het kopje ‘Berekening cijfers’ hierboven voor de rekenmethode.

Informatie over huisartsen worden wekelijks (op donderdag) beschikbaar gesteld via open data door Nivel. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Van een representatieve steekproef van zo’n 350 huisartsenpraktijken uit heel Nederland ontvangt Nivel wekelijks gegevens over verleende zorg aan hun patiënten. Op basis hiervan berekent Nivel het aantal patiënten met COVID-19-achtige klachten in de afgelopen week. Dit doet het Nivel op basis van diagnosecodes die door de huisartsen worden aangevinkt (‘Acute infectie bovenste luchtwegen’, ‘Andere infectie(s) luchtwegen’, ‘Influenza’, ‘Pneumonie’, ‘Andere virusziekte(n)’, ’Andere infectieziekte’, ‘Koorts’, ‘Benauwdheid’, ‘Hoesten’ ) en aanvullende omschrijvingen van de huisarts die wijzen op COVID-19-achtige klachten.

Om een grotere precisie te bereiken, berekent het Nivel ook de cijfers van de voorgaande weken opnieuw. Ze nemen daarbij eventueel later bekend geworden gegevens mee. Het open data rapporteert de aantallen per week.

Deze gegevens worden elke drie weken geactualiseerd en als open databestand gepubliceerd door het RIVM. Zie hier de beschrijving van deze dataset. Op de dag dat het nieuwe bestand beschikbaar is, worden ook de gegevens op het Coronadashboard geactualiseerd. Het databestand bevat gegevens over het gedrag van de Nederlandse bevolking in relatie tot de corona gedragsregels. De basis hiervoor is een enquête.

De dataverzameling vindt telkens plaats via het internet (CAWI). Bij deze methode wordt de geprogrammeerde vragenlijst op internet geplaatst. De uitnodigingen voor het invullen van de enquête worden via e-mail verzonden. In de uitnodiging wordt het doel van het onderzoek toegelicht en RIVM als opdrachtgever genoemd. De Gedragsunit van het RIVM heeft de vragenlijst opgesteld.

De deelnemers aan het onderzoek zijn geselecteerd uit het Kantar Consumentenpanel (NIPObase). De steekproef bestaat uit respondenten van 16 jaar en ouder. De steekproeven zijn per veiligheidsregio representatief uitgezet naar geslacht, leeftijd (5 categorieën) en hoogst gevolgde opleiding (3 categorieën) (op randtotalen). Er is uitgegaan van een respons van 50%, waarbij een bruto steekproef van n=9.780 is uitgezet.

De steekproef is gedurende een week online beschikbaar voor de respondenten. Daarna wordt de dataverzameling afgesloten. Er vindt een controle plaats op de betrouwbaarheid van de antwoorden. Om de representativiteit voor de Nederlandse bevolking te verhogen worden de resultaten in twee stappen gewogen op basis van de de CBS populatiecijfers:

1. Eerst is elke veiligheidsregio gewogen naar de ideaalcijfers van desbetreffende regio (op Sekse, Leeftijd en Opleiding).
2. Vervolgens is elke veiligheidsregio ‘ingewogen’ in het totaal volgens het aandeel dat desbetreffende regio heeft in Nederland

Vervolgens wordt de dataset verstuurd naar het RIVM. Het RIVM berekent op een gestandaardiseerde manier de indicatoren die in het open databestand zijn opgenomen.

De CoronaMelder-app is ontwikkeld door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking met het RIVM en de GGD’en. CoronaMelder stuurt gebruikers een bericht wanneer zij langere tijd in de buurt zijn geweest van iemand die besmet is met het coronavirus. Ook vertelt de app wat je het beste kunt doen als je zo’n bericht krijgt.

Hoe meer mensen CoronaMelder gebruiken, hoe meer mensen waarmee besmette personen in contact zijn geweest een waarschuwing krijgen. De app ziet via bluetooth of je dicht bij iemand bent geweest die ook de app heeft. De app werkt zonder je locatie, naam, mailadres, telefoonnummer of andere contactgegevens. De app weet niet wie jij bent, wie de ander is of waar jullie zijn. Op de website van CoronaMelder staat uitgebreid uitgelegd hoe de app werkt.

Er wordt doorlopend onderzoek gedaan naar het gebruik van de app. Het meest recente rapport is beschikbaar op de website van CoronaMelder. De cijfers op dit dashboard over de app worden dagelijks bijgewerkt. Voor een uitgebreide beschrijving van de dataset kijk hier.